दादुरा अति छिटो सर्ने संक्रामक रोग हो, जुन मिजल्स भाईरसको कारणबाट हुन्छ ।रुबेला पनि भाइरस (रुवेला भाईरस) कै कारणवाट हुने दादुरा जस्तै देखिने संक्रामक रोग हो । यी रोगहरू सामन्यतया ५ वर्ष मुनिका बालबालिकामा धेरै लाग्दछ र छिट्टै महामारीको रुप पनि लिन सक्दछ ।बालबालिकामा दादुराको संक्रमण भएमा गम्भिर प्रकारका जटिलताहरू हुनका साथै मृत्यु समेत हुन सक्छ ।
रुबेला रोगको असरहरु दादुरा भन्दा सामान्य प्रकारको हुन्छ तर गर्भावस्थामा रुबेला संक्रमण भएमा गर्भपतन हुने, समय नपुगी बच्चा जन्मने, मृत बच्चा जन्म हुने तथा गम्भिर प्रकारको जन्मजात हुने विकलाङ्गहरू देखा पर्न सक्दछ ।
प्रमुख लक्षणहरू:
ज्वरो आउनु र शरीरमा राता विमीरा देखा पर्नु
रुघा खोकीको लक्षण चिन्हहरू (नाकबाट पानी बग्ने, खोकी लाग्ने, आँखा रातो हुने, आँखा पाक्ने आदि जस्ता)
रोगीको सम्पर्कमा आएको १०–१२ दिन पछि मात्र दादुराको लक्षण (ज्वरो) देखा पर्दछ भने १२ देखि २३ दिन पछि रुबेलाको लक्षण देखा पर्दछ ।
दादुरा–रुबेला भएमा के के जटिलता हुन सक्छन् ?
दादुराबाट हुने जटिलताः आँखाको अन्धोपना, पखाला लाग्ने, कानको संक्रमण, न्यूमोनिया, मस्तिष्कमा कडा खालको संक्रमण (encephalitis), कम्पन
रुवेलाबाट हुने जटिलता:
हाडजोर्नीहरु सुन्निने वा दुख्ने, मस्तिष्कमा कडा खालको संक्रमण (encephalitis), गर्भपतन हुने वा मृत शिशु जन्मने, जन्मदै हुने विकलाङ्ग (CRS– अन्धोपना, बहिरोपना, मुटु र मस्तिष्कमा विकृति आदि), रगत जम्ने क्षमतामा कमि (रक्तस्राव) आदि ।
यस्ता जटिलताको कारण मृत्यु समेत हुन सक्छ ।
दादुरा–रुबेला रोगवाट बच्ने एक मात्र उपाय दादुरा–रुबेला विरुद्धको खोप लिनु नै हो ।
दादुरा रुबेला रोग लागे पछि यसको खास उपचार छैन । तर यस्तो रोग लागेमा अरुलाई सर्नबाट बचाउन बिरामीलाई अलग्ग राख्नुका साथै स्वास्थ्यकर्मी वा स्वास्थ्य संस्थामा तत्कालै गई लक्षण अनुसार र जटिलताकोे उपचार गर्नु पर्दछ । यसका साथै बिरामीलाई भिटामिन ए अनिवार्य रुपमा खुवाउनु पर्दछ ।
त्यसैले यो रोगबाट बचाउन नियमित खोप मार्फत बालबालिकालाई ९ र १५ महिनाको उमेरमा दादुरा–रुबेला खोपको दुई मात्रा लगाउनु पर्दछ ।
खोप लगाए पछि बालबालिकामा के कस्ता असरहरू देखापर्न सक्दछन् ?
यो खोप लगाए पछि अन्य खोपहरु जस्तै निम्न असरहरू देखा पर्न सक्छन्ः
-हल्का ज्वरो आउन सक्ने (२४ घण्टासम्म)
– सूई लगाएको ठाउँमा केही दुख्ने र सुन्निन सक्ने
– खोप लगाएका केही बालबालिकामा १ हप्ता पछि दादुरा जस्तै विमिरा देखा पर्न सक्ने
यि सामान्य असरहरु हुन र आफै ठिक हुन्छन्।
कुन कुन अवस्थामा यो खोप दिन हुदैन ?
- पहिला दादुरा खोप लगाउँदा गम्भिर प्रकारको असर देखा परेको भएमा
- एड्सका लक्षणहरु देखा परेको भएमा
- उच्च ज्वरो आएको वा सिकिस्त विरामी भएको बेलामा (तर विरामी ठीक भईसकेपछि यो खोप दिनु पर्दछ)
- प्रतिरोधात्मक शक्ति कम गराउने रोग वा उपचार र औषधीप्रयोग गरिरहेको अवस्था
