पुलहाश्रम क्षेत्र विश्वका अति पवित्र १५ तीर्थस्थलमध्ये एक मानिन्छ। हिन्दु धर्मग्रन्थ भागवत रामायणको पाँचौ अध्यायमा रावणको जन्म पछैमा भएको उल्लेख छ । यो माथिको पौराणिक तथा दस्तावेजमा आधारित तथ्य सुन्दा धेरैले आहा भन्छन् । तर स्थलगत रुपमा पुग्दा भने लथालिङ्ग काम भताभुङ्ग संरचना छ ।
विश्वभरका हिन्दु धर्मालम्बीको एउटा आर्कषकको केन्द्र मानिने बेनी नगरपालिका वडा नं ५पछैमा निर्माणधिन अवस्थामा रहेको रावण पार्कको अहिलेको दृष्यले भने त्यति सुन्दर छैन । लथालिङ संरचना भएको अस्तब्यस्त क्षेत्र जस्तै देखिन्छ।
सुन्दर, रमणीय स्थानमा रावण पार्क बनाउने भन्दै सुरु गरिएको कामको भुक्तानी नभएको भनेर ठेकेदार कम्पनीले काम रोकेर हिडेपछि रावणको मुर्ती राख्ने पार्कमा झार उम्रिएको छ भने आसपासका क्षेत्रमा माटो थुप्रिएको छ । मन्दिर आसपासका क्षेत्र उजाड देखिन्छ ।
संस्कृति, पर्यटन तथा नागरिक उद्यन मन्त्रालयसँगको साझेदारीमा बेनी नगरपालिका–५,पछैमा प्रारम्भिक चरणको भौतिक संरचनाको काम सकिएपनि थप पूर्वाधारमा बजेट अभावले भविष्य के हुने भन्ने अन्योलता रहेको छ ।
परिकल्पना भएको एक दशकसम्म विवाद र अलमलले अलपत्र परेको अवस्थामा बेनी नगरपालिकाको पहलमा तथा निरन्तर सक्रियताले बजेटको सुनिश्चितता सँगै पौराणिक प्रमाणलाई यथावत् राखेर आश्रम आसपासको क्षेत्रमा बगैंचा, विश्रामस्थल, लगायत आसपासका क्षेत्रमा घेराबार सहितको पूर्वाधार बनाउने काम सुरु गरिएको अवस्थामा अहिले रोकिएको स्थानीयबासी कर्णबहादुर बानियाँले बताए ।
‘ठेकेदारले यहाँको स्रोत नै लुटे, स्थानीयसँग समन्वय समेत गरेन्,‘पहिलेको सुन्दरतालाई झन कुरुप बनाए’ बानियाँले भने । स्थानीयले अहिले रोकिएको काम, ठेकेदार, स्थानीय सरोकारवाला निकाय लगायतको बेवास्ताले अस्तब्यस्त भएको बताएका छन् ।
काठमाण्डौमा रावणको मुर्ति बनाउने काम सकिएपनि बजेट अभाव भएपछि बेनी नगरपालिकाको लोकप्रिय योजनामा केन्द्रबाट बजेट प्राप्त हुन सकेको छैन् । पूर्वाधारका लागि काठमाडौको धर्मा एस कास्यप जेभीले गत भदौमा रु. एक करोड ७६ लाख ७७ हजार ५६३ मा ठेक्का सम्झौता गरेको थियो । पहिलो चरणमा रावणको मुर्ति, बगैचा, बिश्राम स्थल लगायतका पुर्बाधार तयार गरिने छ ।पर्यटन मन्त्रालयले र्२ करोड ११ लाख र नगरपालिकाले रु. एक करोड १४ लाख बिनियोजन गरेर ठेक्का आव्हान गरेको थियो ।
पुलह पुलत्स्य क्षेत्रको १४ रोपनी जग्गामध्ये पहिलो चरणमा चार रोपनीमा रामायण पार्क बनाउन घेरावार सहितको संरचनाको काममा मजदुर खटिएका छन् । डिपिआरमा उल्लेख भए अनुसार हालको मन्दिर, हवन कुण्ड, रावणको नाभी गाडेको मानिने ठाउँ लगायत पुरानो संरचनालाई यथावत् राखेर पूर्वाधार बनाउनुपर्नेमा अहिले अलपत्र परेको बेनी नगरपालिकाका मेयर सुरत केसीले बताए । ‘रोकिएको काम सुचारु गर्न निरन्तर पहल गरेका छौ,‘बजेट नआउने निश्चित भए स्थानीय स्रोतबाटै योजना सम्पन्न गछौ’ मेयर केसीले भने ।
उनले सुविधा सम्पन्न पार्क बनाउन नगरपालिकाको सक्रियतामा कुनै कमी नभएको बताए । २३ करोड रुपैयाँ लागत अनुमान गरिएकोमा केन्द्रबाटै बजेट नआएपछि काम रोकिएको नगरपालिकाले जनाइएको छ । हिन्दु धर्मग्रन्थ भागवत रामायणको पाँचौ अध्यायमा रावणको जन्म पछैमा भएको उल्लेख छ । पुलह, पुलत्स्य र भरत ऋषिले पछैमा तपस्या गरेको रामायणमा ब्याख्या गरिएको छ ।
समुन्द्रि सतहदेखि दुई हजार मिटरको उचाइमा अवस्थित पछैबाट बागलुङ र पर्वत जिल्लाको विभिन्न भूगाग सँगै आधा दर्जन हिमश्रृंखला समेत देखिन्छ । श्रीमद्भागवत महापुराणको सप्तम स्कन्दको अध्याय १४ को दण्डकका अनुसार पुलस्त्य पुलहाश्रम क्षेत्र विश्वका अति पवित्र १५ तीर्थस्थलमध्ये एक मानिन्छ।
पुराणप्रसिद्ध ३ ऋषिहरू पुलह, पुलस्त्य र विश्रवा म्याग्दी पुलाको पछैमा अध्ययन र चिन्तनमनन गर्दै बसेको पुराणमा उल्लेख छ।पुराणप्रसिद्ध ३ ऋषिहरू पुलह, पुलस्त्य र विश्रवा म्याग्दी पुलाको पछैमा अध्ययन र चिन्तनमनन गर्दै बसेको पुराणमा उल्लेख रहेको पूजारी जगदिश सुबेदीले बताए ।
पुराणका अनुसार विश्रवा ऋषिको छोरा रावणको जन्म यही पुलस्त्य आश्रममा नै भएको उल्लेख छ । सत्ययुगमा पुलह र पौलस्त ऋषिले यहाँ तपस्या गरेर हवन (यज्ञ) गर्न लाग्दा पानी पर्न थालेको उल्लेख पाइन्छ। ऋषिद्वयले इन्द्रसँग प्रार्थना गरेर यज्ञ सम्पन्न भएपछि मात्र वर्षा गराउन आग्रह गरेपछि धेरै समयपछि मात्र पानी परेको शास्त्रमा वर्णनमा समेत पढ्न पाइन्छ। ओढारभित्र यज्ञका अवशेष चरु भेटिनुले पनि यो ठाउँको महत्व उजागर गरेको स्थानीयको भनाई छ ।पौलस्त्य मन्दिर नजिकै रावणको नाभी गाडिएको ढुंगा (पत्थर) समेत छ। पछैमा दक्षिण भारत, भुटान र श्रींलकाबाट आएका धार्मिक तिर्थयात्री जोखिम मोलेर पैदल तथा सडक सञ्जालबाट पुग्ने गरेका छन् ।
